De schulden van de VS lopen hard op, en de laatste jaren gaat het relatief nog sneller. Begin jaren 80 was deze schuld nog een kleine biljoen dollar, begin 2000 bijna 6 biljoen dollar, begin 2020 al 23 biljoen dollar, en nu gaat het richting de 33 biljoen dollar.
Nu zijn oplopende schulden wel vervelend voor het land, maar zolang deze kunnen worden betaald is er nog niet zo veel aan de hand. De ratio waar vaak naar wordt gekeken, is schuld in verhouding tot de economie (de “Debt-to-GDP” ratio). Zolang de economie meegroeit met de schuld, lijkt alles oké.
In een bekende studie van economen Reinhart en Rogoff (2010) werd betoogd dat van zodra overheden een hogere schuldratio hebben dan 90%, de kans zeer aanzienlijk wordt dat dit een grote negatieve impact zal hebben op de groei op de lange termijn.
Trekken we de ratio door, dan zijn de consequenties bijna onafwendbaar. Sinds 1800 (tot 2020) zijn 51 van de 52 landen met een schuld/bbp-ratio van meer dan 130% in gebreke gebleven, door herstructurering, devaluatie, hoge inflatie, of door een volledige default.
Het enige land dat nog niet in gebreke is gekomen, is het huidige Japan, ondanks een staatsschuld van veel meer dan 130% van het BBP. Of dat de uitzondering op de regel gaat worden, is nog onbeslist, maar een uiteindelijke default lijkt het meest logische.
Maar dat was nog voor de zogenaamde ‘coronacrisis’ en de daaruit volgende reacties van de centrale banken en overheden. Voor deze crisis liep de schuldratio van de VS al hard op richting 100%, en deze is nu hard op weg naar de 130%.
Nog belangrijker dan de absolute schuld en de schuld/bbp-ratio is de betaalbaarheid van de rente. De FED heeft de rente de afgelopen paar jaar fors verhoogd: van 0%-0,25% in 2019 naar 5,25%-5,5% dit jaar. Dit was ongekend. Van de laagste rente ooit naar de snelste procentuele verhoging ooit.
De rente op staatobligaties liepen mee met de renteverhogingen van de FED. De jaarlijkse rentebetalingen zijn nu al opgelopen tot rond de 1 biljoen dollar, een verdubbeling op een paar jaar. De komende tijd moeten er veel obligaties worden geherfinancierd tegen hogere rentes.
De kredietratingbureaus zien dit ook. Van de grote drie hebben S&P én Fitch de rating van de VS verlaagd. De VS heeft nu niet meer de hoogste rating (AAA). Moody’s geeft wel nog de hoogste rating, maar heeft het vooruitzicht naar beneden bijgesteld – van “stabiel” naar “negatief”.
Moeten we ons nu direct zorgen maken? Nee, niet direct. De markt ziet de Amerikaanse staatsobligaties (“treasuries”) nog steeds als vrijwel risicovrij schuldpapier. Nog steeds zijn deze treasuries het meest gewilde onderpand van het kredietsysteem.
Er is geen markt voor schuldpapier dat zo liquide en diep is als de markt voor dollarschulden. Met de dollar als reservemunt heeft de VS een machtig wapen, waardoor veel landen dollars en treasuries aanhouden. Ze willen wel minder afhankelijk zijn van de dollar, maar dat lukt niet op korte termijn.
Meer dan 80% van de globale valutahandel is in dollars en meer dan 50% van de globale handel en het betalingsverkeer is in dollars. Zodra een land, zoals bijvoorbeeld Brazilië, grondstoffen exporteert en dollars ontvangt, zoekt het een bestemming voor die dollars.
Veel landen kiezen er dan voor om die dollars (al dan niet tijdelijk) om te zetten in Amerikaanse treasuries. Die markt is groot (meer dan 20 biljoen dollar groot), zeer liquide (er is veel handel in), en heeft een goed ecosysteem.
Ook zijn er veel landen en bedrijven die schulden uitgeven in Amerikaanse dollars. Waarom? Omdat grote investeerders liever dollarschulden kopen dan pak ‘m beet schulden genoteerd in de Braziliaanse Real (regelmatig onderhevig aan dubbelcijferige inflatie).
Is er een alternatief voor de dollar en dollarschulden? Nee, er is geen enkele munt die de rol van de dollar op korte termijn kan overnemen. De Japanse schuldmarkt is illiquide, de Europeanen hebben hun eigen problemen en kennen geen fiscale unie, en China kent kapitaalcontroles.
Voorlopig zitten we dus nog wel even aan de dollar en de dollarschulden vast. Maar er moet een oplossing komen voor de fors oplopende schulden én, nog belangrijker, de groeiende rentelast. Anders kan het zijn dat de markt minder happig wordt om de Amerikanen te financieren.
Hogere belastingen zien we niet zo snel gebeuren, en bezuinigingen evenmin (zeker niet gezien de uitgaven aan defensie en de aankomende verkiezingen). Een van de laatste ‘redmiddelen’ is een draai in het beleid van de FED, waarbij de rente fors wordt verlaagd en QE weer wordt opgestart.
Dit laatste schuift echter alleen maar het probleem door naar de toekomst. Als centrale banken hierop in gaan zetten, zal dat positief zijn voor de goudprijs in fiattermen. Goud kunnen ze namelijk niet bijdrukken en goud wordt nog steeds gezien als geld, zeker door centrale banken.
Hoe dan ook: voorlopig zitten we nog wel even aan de hoge dollarschulden en de dollar ‘vast’, en een structurele oplossing zien we niet zo snel. We denken wel dat de FED een keer het beleid gaat moeten draaien. En dat zal de waarde van onze goudpositie ten goede komen.