Beste abonnee,
Iedere avond voordat mijn dochters van zes en acht gaan slapen (mijn zoontje is er nog wat te jong voor), ga ik met hen een gesprek aan waarin ik ze kritisch laat reflecteren op hun dag. Een aantal terugkerende opmerkingen van mij zijn: “Goed blijven nadenken”, “geloof niet alles wat anderen zeggen”, en “blijf altijd vragen stellen”. Mijn ervaring is dat hoe ouder ze worden, hoe meer ze in aanraking komen met een opgelegd wereldbeeld (bijv. via school, televisieprogramma’s en vrienden) waarbij een kritische blik zeer welkom is.
Volgens de Britse filosoof John Locke (1632-1704) is de mens bij de geboorte een ’tabula rasa’ – een onbeschreven blad of schone lei – en zijn we afhankelijk van waarneming en ervaring om dit blad op te vullen. Ik denk dat we geen onbeschreven blad zijn, maar eerder een ‘vol boek’. Echter zijn we veel van die aangeboren kennis ‘vergeten’, en zo worden we toch maar sterk gevormd door onze omgeving en ervaringen. Als we 100 keer horen dat er alleen maar witte zwanen bestaan, en we ondertussen ook alleen maar witte zwanen zien, dan gaan we geloven dat dit waar is.
Zo kwam mijn dochter van zes een tijdje geleden thuis van school met de opmerking ‘dat ze niet zo lang moest douchen, want anders zou het ijs op de noordpool smelten, wat weer zielig zou zijn voor de ijsberen’. De uitdaging voor mij zit ‘m er dan in om niet te oordelen, maar om mijn dochter aan het denken te zetten – “Wat denk jij?”, “Vind jij dat logisch?”, en “Heb je aan de juf gevraagd waarom zij dat denkt?” Uiteindelijk moet ze zelf tot een standpunt komen. Een dat ze aanhoudt omdat ze er zelf over heeft gereflecteerd. Een noodzakelijke voorwaarde daarvoor is een veilige omgeving: ik geef geen oordeel over haar antwoord (er bestaan geen foute antwoorden, maar wel slecht onderbouwde antwoorden) en probeer niet in emotie te gaan.
Ook voor volwassenen is het zaak te blijven vragen en niet constant klaar te staan met een emotioneel oordeel. Dat laatste staat een goed gesprek vaak in de weg. Waar zien we tegenwoordig nog een goed gesprek, met aandacht voor elkaar en ruimte voor de zienswijze van de ander? Dat neemt niet weg dat er geen kritische vragen gesteld kunnen worden. Sterker nog: die kritische vragen zijn net een noodzakelijk onderdeel voor een verdiepend gesprek. De vragensteller komt meer te weten over de zienswijze van de ander, die door kritische vragen te beantwoorden wat opsteekt over zijn of haar eigen denkwijze en argumentatie.
Voor u ‘ligt’ een editie met heel veel vragen en bedenkingen. Een nieuwe lezersvragen-special. Die rubriek is al vele jaren een van de meest geliefde onder abonnees. En begrijpelijk, want niet enkel is het een manier om elkander te helpen op dit pad richting het vrijwaren van ons kapitaal (wat, zoals jullie ondertussen weten, veel breder ligt dan enkel ‘financieel’), het is ook een manier om in dialoog te kunnen treden met elkaar. De lezersvragenrubriek toont aan wat anderen bezighoudt, waarmee men worstelt, of net wat soelaas biedt, wat doet stilstaan bij uw eigen gedachtegang en manier van aanpakken.
De vragen die jullie inzenden zijn even belangrijk voor ons als voor jullie. Niet enkel tonen ze wat leeft onder jullie, maar ze houden ons ook scherp. Dus: durf vooral te vragen! Het is doorheen die vragen, en de eerlijke dialoog, dat we als Safecapital-gemeenschap kunnen leren en de waarheid recht proberen aan te doen. Want de waarheid is niet de dode vijver van het grote gelijk, maar de kolkende rivier van tegengestelde opinies.
Beste groeten,
Peter Tros